| Dương Đình Nghệ | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Tĩnh Hải quân Tiết phỏng sứ | |||||
| Tại vị | 931 – 937 | ||||
| Tiền nhiệm | Khúc Thừa Mỹ | ||||
| Kế nhiệm | Kiều Công Tiễn | ||||
| Thông tin tưởng chung | |||||
| Sinh | 22 mon 11 năm 874[cần dẫn nguồn] Làng Giàng[cần dẫn nguồn], Ái Châu | ||||
| Mất | Tháng 3 năm 937 Đại La | ||||
| Hậu duệ | Dương Tam Kha | ||||
| |||||
Dương Đình Nghệ (chữ Hán: 楊廷藝), với sách như Việt Nam sử lược của Trần Trọng Kim chép là Dương Diên Nghệ (楊筵藝, 22 mon 11 năm 874[cần dẫn nguồn] – 937)[1], người Ái châu, thực hiện tướng tá mang đến Khúc Hạo. Đời Hậu Lương, vì như thế Khúc Hạo lắc cứ khu đất Giao Châu, nên Nam Hán Cao Tổ Lưu Nghiễm ở khu đất Quảng Châu Trung Quốc, với cớ sai Lý Khắc Chính và Lý Tri Thuận xâm chiếm Giao Châu. Kết trái khoáy của trận chiến này là đàn ông Khúc Hạo là Khúc Thừa Mỹ bị tóm gọn, và vua Nam Hán phong Lý Tiến thay cho thực hiện Thứ sử Giao Châu. Thấy vậy, tướng tá Dương Đình Nghệ dấy binh lên, vượt qua được Lý Khắc Chính, và bao vây Lý Tiến. Và khi Lý Tiến được tướng tá Nam Hán là Trần hướng dẫn lấy quân cho tới cứu giúp, Dương Đình Nghệ một lần tiếp nữa vượt qua và chém bị tiêu diệt được Trần hướng dẫn. Cuối nằm trong là Dương Đình Nghệ đang được vinh quang giữ vị trở nên, và uy phong tự động xưng là Tiết phỏng sứ của Giao Châu. Sáu năm tiếp theo, Dương Đình Nghệ, tuy rằng thắng được nước ngoài xâm tuy nhiên lại bị tiêu diệt vì như thế nội phản, bị tướng tá của tớ là Kiều Công Tiễn bội nghịch, giết thịt bị tiêu diệt rồi lên thay cho.[2][3]
Tên gọi
Do chữ diên (延 hoặc 筵) và chữ đình 廷 tương tự nhau nên với sự "tam sao thất bản".
Đại Việt sử ký toàn thư, nước ngoài kỷ, Quyển V chép là Dương Đình Nghệ kèm cặp ghi chú: "Cương mục ghi Dương Diên Nghệ, người Ái Châu, tức Thanh Hóa (CMTB5, 17a). Tài liệu Trung Quốc như Tống sử (q. 488), Tư trị thông giám v.v... cũng chép là Dương Diên Nghệ. Ngũ đại sử (q. 65) chép như Toàn thư (là Đình Nghệ). cũng có thể thiếu sót đường nét chữ vì như thế chữ 延 diên và chữ 廷 đình tương tự nhau."
Trong số sách ghi chúng ta thương hiệu ông là Dương Diên Nghệ với Khâm toan Việt sử thông giám cương mục. Tại phần chi phí biên, Quyển V của sách này còn có ghi chú: "Sách An Nam kỷ yếu chép là Đình Nghệ. Nay bám theo sách Cương mục (Trung Quốc) thay đổi lại là Diên Nghệ."
Như bên trên đang được phát biểu Việt Nam sử lược của Trần Trọng Kim chép là Dương Diên Nghệ. Cuốn Đất nước nước ta qua loa những đời của Đào Duy Anh cũng chép là Dương Diên Nghệ.
Sự nghiệp
Bối cảnh
| Loạt bài Lịch sử Việt Nam |
| ||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||||||||||||
Phía Bắc nước Việt tồn bên trên nhị nước rộng lớn là ngôi nhà Nam Hán và ngôi nhà Lương. Năm 919, Khúc Thừa Mỹ sai sứ lịch sự ngôi nhà Lương van được lĩnh tiết việt, ngôi nhà Lương trao mang đến. Vua Nam Hán cả giận dỗi.[4]
Diễn biến
Mùa thu mon 7 năm 923 (theo sử của Trung Quốc là năm 930), vua Nam Hán Lưu Nghiễm sai tướng tá là Lý Khắc Chính (hoặc Lý Thủ Dung và Lương Khắc Trinh)[5] lấy quân lịch sự tiến công Giao Châu. Lý Khắc Chính bắt được Tiết phỏng sứ Khúc Thừa Mỹ mang về. Vua Nam Hán phong tước đoạt mang đến Dương Đình Nghệ, mang đến Lý Tiến thực hiện Thứ sử Giao châu, cùng theo với Lý Khắc Chính lưu giữ trở nên.[6]
Năm 931, Dương Đình Nghệ mò mẫm cơ hội báo oán mang đến chúng ta Khúc. Ông nuôi 3.000 fake tử (con nuôi), đề ra ngôi trường tiến công vật, chiêu luyện những hào kiệt, lấy đại nghĩa khuyến nghị chúng ta.[2]
Lý Tiến thắc mắc hoảng, sai người cấp cho báo mang đến vua Nam Hán, nằm trong năm ấy, Dương Đình Nghệ lấy quân vây Lý Tiến. Vua Nam Hán sai Trần hướng dẫn (hoặc Trình Bảo)[7] lấy quân lịch sự cứu giúp, tuy nhiên cho tới điểm thì Dương Đình Nghệ đang được hạ được trở nên. Lý Tiến trốn về nước, Trần hướng dẫn vây trở nên, Dương Đình Nghệ lấy quân đi ra tiến công giết thịt bị tiêu diệt Trần hướng dẫn.[4]
Dương Đình Nghệ lưu giữ lấy trở nên, tự động xưng là Tĩnh Hải quân Tiết phỏng sứ nhận lĩnh việc châu.[2]
Cái chết
Mùa xuân mon 3 năm 937, Dương Đình Nghệ bị nha tướng tá của tớ là Kiều Công Tiễn (hoặc Kiểu Công Tiễn)[7] giết thịt bị tiêu diệt. Một ngôi nhà tướng tá không giống của ông là Ngô Quyền kéo quân kể từ Ái Châu đi ra tiến công Kiều Công Tiễn.[4]
Quê hương
Sách An Nam chí lược, Việt sử chi án, Đại Việt sử ký toàn thư đều chép Dương Đình Nghệ là kẻ Ái châu. Theo biên soạn fake Lê Tắc, sách An Nam chí lược, quyển Đệ nhất, Ái châu là phần nằm trong Thanh Hóa.
- Nam-Giao đời xưa, ngôi nhà Chu gọi là Việt-Thường, ngôi nhà Tần gọi là Tượng-Quận, ngôi nhà Hán bịa đặt thực hiện tía quận: Giao-Châu, Cửu-Chân và Nhật-Nam. Nhà Đường lại cải Giao-Châu thực hiện An-nam phủ, quận Cửu-Chân thực hiện Ái-Châu, quận Nhật-Nam thực hiện Hoan-Châu, tức là La-Thành, Thanh-Hóa và Nghệ-An ngày này vậy.
Theo sách Lịch triều hiến chương loại chí của Phan Huy Chú:
Xem thêm: chong cua tang thanh hà la ai
- Thanh Hoa [8] vẹn toàn trước là khu đất Tượng Quận, đời Hán gọi là quận Cửu Chân, Lương bịa đặt là châu Ái, Tùy gọi là Cửu Chân, Đường lại thay đổi là châu Ái.[9]
Nhận định
| “ | Sử thần bàn rằng: Cuối đời Hán, Đường phần nhiều nuôi fake tử, là vì như thế đương khi trí, lực chọi nhau, Hay những trong những lúc thiến nàn nằm trong bám theo nhau, tâm đầu ý hợp trong những khi dừng cấp cho, tức thì nhận thực hiện fake tử, ko hiểu được lòng lương y khó khăn dạ. Dấu của hớ hênh, là xui cho những người lấy trộm, thiên tính như vậy ko thể thực hiện không giống được. Đình Nghệ nuôi fake tử cho tới 3.000 người, thì bị nàn, còn ăn năn sao được nữa. | ” |
| — Việt sử chi án, Ngô Thì Sĩ | ||
[2]
| “ | Khúc Thừa Mỹ nhận chức quan liêu của Lương nhưng mà bị tù đày ở Ngụy Đình; Dương Đình Nghệ xua đuổi tướng tá Hán nhận lấy châu, nhưng mà bị nha tướng tá giết thịt hoảng. Truyện với phát biểu rằng: nếu như không tồn tại người bị té ngã, thì bản thân nổi lên sao được, là nghĩa thế. Tóm lại, cũng chính là bởi vì lòng trời yếm loàn, ham muốn cởi cơ nghiệp VN là một trong đời trị chính thức kể từ đấy. | ” |
| — Việt sử chi án, Ngô Thì Sĩ | ||
[2]
Sách An Nam chí lược, quyển Đệ thập cửu chép bài bác Đồ Chí Ca:
- Cuối đời Hàm-Thông Trung-Quốc loàn,
- Chuyển-vận lối xa xôi vứt bê trệ.
- Ngô-Quyền, Khúc-Hạo, Kiểu[10] và Dương[11],
- Soán đoạt giành nhau, dân kiệt quệ.
- Họ Đinh, đời Tống mới nhất phong vương vãi,
| “ | Kịp đời Ngũ-Đại, những người dân thố hào ở những châu Giao, Ái là Khúc Hạo, Dương-Diên-Nghệ, Kiều-Công-Tiện, v.v... thay cho nhau sử dụng võ lực cướp quyền. | ” |
| — An Nam chí lược, Lê Tắc | ||
Tham khảo
- Việt sử chi án, biên soạn fake Ngô Thì Sĩ, dịch fake Hội nước ta Nghiên cứu giúp Liên lạc Văn hóa Á Châu, Nhà Xuất phiên bản Văn Sử 1991.
- An Nam chí lược, biên soạn fake Lê Tắc, Nhà Xuất phiên bản Viện Đại học tập Huế, 1961.
- Đại Việt sử ký toàn thư, biên soạn fake Lê Văn Hưu, Ngô Sĩ Liên, dịch fake Viện Sử học tập nước ta, Nhà Xuất phiên bản Khoa học tập xã hội Hà Thành, 1993.
- Lịch triều hiến chương loại chí, biên soạn fake Phan Huy Chú, dịch fake Viện Sử học tập nước ta, Nhà Xuất phiên bản giáo dục và đào tạo, 2005.
- Trần Trọng Kim (1919), Việt Nam sử lược.
- Châu Hải Đường (2018), An Nam Truyện – Ghi chép về nước ta nhập chủ yếu sử Trung Quốc xưa. Công ty Cổ phần sách Tao Đàn, Nhà Xuất Bản Hội Nhà Văn.
Xem thêm
- Tự chủ
- Họ Khúc
- Khúc Thừa Mỹ
- Kiều Công Tiễn
- Ngô Quyền
- Dương Tam Kha
Chú thích
- ^ http://www.xxxxonline.com/tua-sach/viet-nam-su-luoc/quyen-i-phan-ii-chuong-v/286[liên kết hỏng]
- ^ a b c d e Việt sử chi án, Soạn fake Ngô Thì Sĩ, Dịch giả: Hội nước ta Nghiên cứu giúp Liên lạc Văn hóa Á Châu, Nhà Xuất bản: Văn Sử 1991, Chương Ngoại nằm trong Tùy và Đường.
- ^ An Nam chí lược, biên soạn fake Lê Tắc, dịch fake Ủy ban thông dịch sử liệu nước ta, Nhà Xuất phiên bản Viện Đại học tập Huế, 1961, Quyển Đệ tứ.
- ^ a b c Đại Việt sử ký toàn thư, Soạn fake Lê Văn Hưu, Ngô Sĩ Liên..., Dịch fake Viện Sử học tập nước ta, Nhà Xuất phiên bản Khoa học tập xã hội Hà Thành, 1993.
- ^ Châu Hải Đường (2018), An Nam Truyện – Ghi chép về nước ta nhập chủ yếu sử Trung Quốc xưa. Công ty Cổ phần sách Tao Đàn, Nhà Xuất Bản Hội Nhà Văn. Trang 235.
- ^ An Nam chí lược, biên soạn fake Lê Tắc, dịch fake Ủy ban thông dịch sử liệu nước ta, Nhà Xuất phiên bản Viện Đại học tập Huế, 1961, Quyển Đệ thập nhất.
- ^ a b Châu Hải Đường (2018), An Nam Truyện – Ghi chép về nước ta nhập chủ yếu sử Trung Quốc xưa. Công ty Cổ phần sách Tao Đàn, Nhà Xuất Bản Hội Nhà Văn. Tân Ngũ Đại sử trang 236.
- ^ Tức Thanh Hóa
- ^ Lịch triều hiến chương loại chí, luyện 1, biên soạn fake Phan Huy Chú, dịch fake Viện Sử học tập nước ta, Nhà Xuất phiên bản giáo dục và đào tạo, 2005, trang 45.
- ^ Kiều Công Tiễn.
- ^ Dương Đình Nghệ.
Bình luận