nguyễn hiền là ai

Bách khoa toàn thư phanh Wikipedia

Bạn đang xem: nguyễn hiền là ai

Nguyễn Hiền (chữ Hán: 阮賢, 11 mon 3, 1234 - 05 mon 9, 1256) là trạng nguyên vẹn con trẻ nhất nhập lịch sử dân tộc khoa cử nước Việt Nam, Khi mới mẻ mươi tía tuổi hạc. Cuộc đời ông gắn kèm với nhiều giai thoại dân gian trá nước Việt Nam còn lưu truyền đến giờ.

Cuộc đời và sự nghiệp[sửa | sửa mã nguồn]

Nguyễn Hiền sinh vào năm 1234-1256 bên trên làng mạc Dương A, thị xã Thượng Hiền, phủ Thiên Trường^[1] (nay là Thôn Dương A, xã Nam Thắng, thị xã Nam Trực, tỉnh Nam Định^[2]). Ông thi đua đỗ trạng nguyên vẹn Khi mới mẻ 13 tuổi hạc, phát triển thành trạng nguyên vẹn con trẻ nhất nhập lịch sử dân tộc khoa cử nước Việt Nam, bên trên khoa thi đua mon hai năm Thiên Ứng Chính Bình loại 16 (1247) thời vua Trần Thái Tông. Cùng năm cơ đem Lê Văn Hưu (黎文休) 17 tuổi hạc đỗ bảng nhãn và Đặng Ma La (鄧麻羅) 14 tuổi hạc đỗ thám hoa. Đây cũng chính là khoa thi đua Nho học tập trước tiên nhập lịch sử dân tộc nước Việt Nam đề ra danh vị tam khôi, bao hàm trạng nguyên vẹn, bảng nhãn và thám hoa.

Khi ông đỗ trạng nguyên vẹn, vì như thế không đủ niên nên vua Trần Thái Tông mang lại ông về quê 3 năm tu chăm sóc thêm thắt rồi mới mẻ gọi đi ra thực hiện quan lại. Hết 3 năm, vua tuyển chọn ông nhập học tập tiếp Tam giáo công ty khoa, tức đạo Lão, đạo Phật, đạo Khổng. Về sau chỉ định thực hiện quan lại cho tới chức Thượng thư cỗ Công. Ông đưa đi sứ ngôi nhà Nguyên vài ba thứ tự.

Những năm thực hiện quan lại nhập triều, Nguyễn Hiền có rất nhiều tiếp sách hoặc nhằm phò vua chung nước. Năm Ất Mão (1255), Đại Việt bị Chiêm Thành xâm lăng, vua Trần Thái Tông vô cùng lo lắng bèn phú mang lại Trạng nguyên vẹn Nguyễn Hiền tiến công giặc lưu nước lại. Chỉ không nhiều lâu sau, quân giặc thất bại, trạng Hiền thu binh về Vũ Minh Sơn phanh tiệc khao quân và tâu lên vua. Nhà vua vô nằm trong vui mừng mừng và phong mang lại ông thương hiệu "Đệ nhất hiển quý quan".

Về nông nghiệp, ông mang lại đắp điếm đê quai vạc sông Hồng, cách tân và phát triển phát triển hoa màu thắng lợi. Về quân sự chiến lược, ông mang lại phanh đem võ lối nhằm rèn quân luyện sĩ.

Ngày 14 mon 8 năm Bính Thìn (1256), Trạng nguyên vẹn Nguyễn Hiền lâm bệnh trở nặng rồi chết thật, hưởng trọn dương 21 tuổi hạc. Vua Trần Thái Tông tiếc thương truy phong ông là "Đại vương vãi trở nên hoàng" và tôn thực hiện thần ở 32 điểm, nhập cơ đem đình Lại Đà ở xã Đông Hội, thị xã Đông Anh, thủ đô.

Hiện ni, bên trên đền rồng thờ Trạng nguyên vẹn Nguyễn Hiền ở quê nhà ông, thôn Dương A (Nam Thắng, Nam Trực, Nam Định) còn lưu giữ được không ít bài bác vị, sắc phong, câu đối, đại tự động, đặc biệt quan trọng bảo đảm được cuốn Ngọc phả trình bày về sự việc nghiệp của ông, nhập cơ đem câu mệnh danh tài năng của Nguyễn Hiền như sau:

Thập nhị tuế khôi khai lưỡng quốc

Vạn niên thiên tuế lập tam tài

Tạm dịch là:

Mười nhị tuổi hạc khai khoa nhị nước

Nghìn năm ghi mãi chữ tam tài

Sau Khi ông mất mặt, nhằm tỏ lòng tôn trọng một nhân tài mệnh yểu tử, vua mang lại thay tên thị xã Thượng Hiền trở nên Thượng Nguyên nhằm kiêng cữ thương hiệu húy của ông.^{[cần dẫn nguồn]}

Giai thoại[sửa | sửa mã nguồn]

Thần đồng kể từ nhỏ[sửa | sửa mã nguồn]

Nguyễn Hiền không cha mẹ phụ vương kể từ nhỏ, u đang được mang lại ông theo dõi học tập sư cụ miếu Hà Dương ở làng mạc Dương A. Tương truyền, khi nguồn vào học tập sư mới mẻ ghi chép được 10 trang giấy tờ, Hiền ngay lập tức phát âm tức thì được như người từng tới trường rồi, sư cụ lấy thực hiện kỳ lạ. Một tối, sư cụ ở nằm mê thấy Phật quở rằng: "Trạng nguyên vẹn từng thứ tự nhập miếu thông thường tinh nghịch, sao ngôi nhà ngươi ko răn đe, ngăn chặn?". Sư tỉnh dậy, nhen nhóm đuốc từng miếu thấy sau sườn lưng những pho tượng đều sở hữu ghi chép chữ "phạt 30 roi", riêng biệt nhị pho hộ pháp ghi "phạt 60 roi", sư nhìn thấy tức thì chữ của Hiền. Một hôm, sư lên lớp bèn lấy một câu nhập sách: "Kính quỷ thần nhưng mà nên lánh xa" nhưng mà dặn dò Hiền rằng: "Phật tức quỷ thần, trò ko được nhạo báng". Hiền ngay lập tức nhận lỗi và tự động vệ sinh tinh khiết những chữ tôi đã ghi chép. Từ cơ, Hiền càng cần mẫn tiếp thu kiến thức, học tập cho tới đâu ghi nhớ cho tới đấy, xuất khẩu trở nên chương.

Năm 11 tuổi hạc, Hiền đang được phổ biến và được ca ngợi là "thần đồng". Bấy giờ đem người chúng ta Đặng tự động cho bản thân mình là đang được phát âm biết không còn những sách, nghe tiếng vang Hiền ngay lập tức tìm về ngôi nhà Hiền demo tài, đi ra nhan đề bài bác phú:

Phượng hoàng sào a, kỳ lân du úc

và đi ra hạn mang lại Hiền số câu, từng câu nên phổ biến duy nhất loại cụ thú. Hiền ngay lập tức ứng khẩu:

Phi long kiên chiếu

Mã bất xuất hà

Ý bi Hữu Hùng chi thế

Ấp vu Trác Lộc chi a.

Dịch là:

Rồng không mờ lên điểm ao, hồ

Ngựa ko kể từ sông phi ra

Đẹp thay cho đời đem chúng ta Hữu Hùng

Làm nhà tại điểm Trác Lộc.

Người chúng ta Đặng rất là trầm trồ Hiền và nắc nỏm biểu dương là "Thiên tài".

Đỗ Trạng nguyên vẹn tuy nhiên không được xẻ nhiệm[sửa | sửa mã nguồn]

Đến năm thi đua Đinh Mùi (1247), Nguyễn Hiền dự kỳ thi đua đình với bài bác phú "Áp tử kể từ kê kiểu du hồ nước phú" (bài phú về gà con cái kể từ giã u gà đi dạo hồ nước nước). Vua căn vặn, Hiền vấn đáp trôi chảy cả văn láo nháo ý, vua biểu dương ngợi và hỏi:

- Học thầy nào?

Nguyễn Hiền trả lời:

- Thần ko nên là kẻ sinh đi ra đang được biết, tuy nhiên Khi mang trong mình một song chữ ko biết thì căn vặn thầy miếu.

Vua lại nói:

- Vì còn nhỏ nhưng mà trạng nguyên vẹn ăn trình bày không biết lễ, cần thả về ngôi nhà học tập lễ 3 năm mới tết đến bổ nhiệm.

Xem thêm: vạn thắng vương là ai

Vì thế trạng Hiền không được ban áo mão.

Xâu chỉ qua quýt vỏ ốc[sửa | sửa mã nguồn]

Nguyễn Hiền về bên quê nuôi chăm sóc u, ngày ngày xem sách. Hiền vẫn vô cùng ham đùa, thông thường khi rỗi rãi vẫn nằm trong con trẻ làng mạc đùa khăng, thả diều... Một thứ tự, triều đình tiếp sứ Trung Hoa, viên sứ thể hiện một con cái ốc xoắn nhờ xâu qua quýt ruột nó bởi vì một sợi chỉ miếng. Được như thế hắn mới mẻ Chịu đựng nhập trở nên. Ấy là viên sứ mong muốn demo tài người Nam đi ra sao. Vua truyền cho những quan lại dò xét cơ hội xâu demo, tuy nhiên vị nào thì cũng lè lưỡi, rung lắc đầu. Bấy giờ vua chợt nghĩ về cho tới trạng nguyên vẹn con trẻ Nguyễn Hiền, bèn mang lại triệu trạng về kinh.

Viên quan lại được phú việc cho tới quê gặp gỡ trạng, gặp gỡ tức thì một lũ con trẻ chăn trâu nghịch tặc khu đất đầu làng mạc, thấy nhập cơ mang trong mình một cậu nhỏ xíu mặt mày mũi tuấn tú đang được bày mang lại lũ chúng ta đắp điếm một con cái voi bởi vì khu đất nhưng mà tư chân láo nháo tai, vòi… rất có thể ngúng nguẩy được. Sứ fake đồ gia dụng chừng này đó là trạng Hiền, bèn buông một câu thăm hỏi dò:

Tự là chữ, rời giằng đầu, chữ tử là con cái, con cái ngôi nhà ai đấy?

Cậu nhỏ xíu nghe được, ko ngước mặt mày lên, cũng thủng trực tiếp buông một câu:

Vu là chưng, vứt ngang sườn lưng, chữ đinh là đứa, đứa căn vặn tớ chi!

Chủ ý của viên quan lại xuất một vế đối theo dõi lối tách tự động chữ Hán. Chữ "tự" (字) đem nhị phần tử, bên trên như cái giằng xay, bên dưới là chữ "tử" (子). Để nguyên vẹn "tự" Tức là chữ, vứt giằng bên trên sót lại chữ "tử" tức là con cái, và gắn luôn luôn với vế đối nôm tiếp cơ trở nên một thắc mắc nửa Hán nửa Nôm. Câu căn vặn cũng có thể có sắc thái của những người bên trên căn vặn kẻ bên dưới. Trạng Hiền cũng ngược lại bằng phương pháp tách tự động chữ Hán kết phù hợp với một trong những phần Nôm: chữ "vu" (于) là chưng đem nhị đường nét ngang và một đường nét móc, vứt đường nét ngang (一) ở đằm thắm trở nên chữ "đinh" (丁), tức là đứa, chuồn với đứa nào là đứa này là 1 vế đối vô cùng chỉnh và vô cùng xược.

Sứ biết cơ đó là trạng Hiền, bèn xuống ngựa, giữ lại ý vua vời trạng về kinh.

Nhưng trạng Hiền ko Chịu đựng, viện lẽ rằng, trước vua mang lại trạng kém cỏi lễ buộc về, tuy nhiên thứ tự này vua mang lại vời trạng lên cũng ko lưu giữ chính lễ. Viên quan lại ko biết thực hiện thế nào là, nên trần tình ngọn ngành mẩu truyện sứ fake quốc tế trả câu thách thức nhưng mà không có bất kì ai giải được. Trạng Hiền nghe chỉ mỉm mỉm cười, quay về với đám con trẻ chăn trâu. Chờ Khi viên quan lại lên ngựa, Hiền mới mẻ xui đám con trẻ nằm trong hát:

Tích tịch tình tang!

Bắt con cái con kiến càng buộc chỉ ngang lưng

Bên thì lấy giấy tờ nhưng mà bưng

Bên thì bôi mỡ con kiến mừng con kiến sang

Tích tịch tình tang!

Viên quan lại nghe nhẩm nằm trong tiếng ấy, biết trạng đang được chỉ cơ hội giải, sung sướng về bên kinh.

Bài thơ chữ "Điền"[sửa | sửa mã nguồn]

Tương truyền sứ thần Trung Hoa lấy một bài bác thơ ngụ ngôn lịch sự demo nhân tài nước Nam. Bài thơ như sau:

Dịch là:

Vua và những quan lại nhập triều không một ai giải nghĩa được là gì. Một viên quan lại tâu với vua nài chào Trạng nguyên vẹn Nguyễn Hiền (mà vua nghĩ rằng nhỏ xíu đang được ở trong nhà nhằm tập luyện thêm) cho tới nhằm căn vặn nghĩa.

Các quan lại cho tới quê chào gặp gỡ khi Nguyễn Hiền đang được đùa giỡn với bọn chúng chúng ta, Nguyễn Hiền trình bày với những quan:

- Trước phía trên vua trình bày tớ không biết lễ, thì ni chủ yếu vua cũng ko biết lễ. Không ai chuồn chào Trạng nguyên vẹn về kinh lại không tồn tại lễ nghĩa.

Quan về tâu lại với vua, rồi lấy đồ gia dụng lễ và xe pháo ngựa cho tới đón, Nguyễn Hiền mới mẻ Chịu đựng về kinh.

Về cho tới đế đô, vua trả bài bác thơ của sứ Tàu đi ra, trạng Hiền ngay lập tức lý giải như sau:

Câu loại nhất đem ý trình bày là nhị chữ "nhật" (日) xếp ngang mặt hàng nhau. Câu loại nhị tức là tư chữ "sơn" (山) xoay xuôi ngược. Câu loại tía nói tới nhị chữ "vương" (王) xếp ông xã lên nhau. Câu loại tư là tư chữ "khẩu" (口) xếp dọc ngang cạnh nhau. Tóm lại, toàn bộ bài bác thơ chỉ nói đến việc chữ "điền" (田), Tức là ruộng khu đất.

Giải kết thúc, trạng Hiền ghi chép thư trả mang lại sứ Trung Hoa, ông tớ nên Chịu đựng là nước Nam đem nhân tài.

Xem thêm: chủ tịch scb là ai

Xem thêm[sửa | sửa mã nguồn]

• Thủ khoa Đại Việt
• Nguyễn Quan Quang
• Lưu Miễn
• Vương Giát

Tham khảo[sửa | sửa mã nguồn]